Nguyên nhân là bởi những kỹ năng nền tảng sẽ giúp người lao động thích nghi tốt hơn, tạo dựng nền móng vững chắc để học hỏi các kỹ năng mới, từ đó tham gia, đóng góp và dẫn dắt quá trình thay đổi của tổ chức – yếu tố quan trọng để được cân nhắc ở những vị trí cao hơn. rong bối cảnh công nghệ thay đổi mạnh mẽ, đặc biệt là sự phát triển của AI tạo sinh và những tác động của nó đến việc làm, nghiên cứu này đưa ra một luận điểm thuyết phục về tầm quan trọng của việc phát triển kỹ năng mềm — đối với cá nhân cũng như doanh nghiệp.

AI tạo sinh

Khi những công nghệ như AI tạo sinh đang dần định hình lại môi trường làm việc, nhiều người dễ cho rằng việc không ngừng nâng cao năng lực chuyên môn sẽ giúp đảm bảo một sự nghiệp lâu dài, thu nhập cao và nhiều cơ hội thăng tiến. Từ suy nghĩ đó, các doanh nghiệp cũng thường có xu hướng tìm kiếm ứng viên có kiến thức chuyên môn cao để lấp đầy những vị trí công việc dành cho người mới, trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng, chính các kỹ năng nền tảng — như khả năng hợp tác, tư duy toán học và khả năng thích ứng linh hoạt — mới là yếu tố quan trọng hơn nhiều cho cả cá nhân người lao động lẫn doanh nghiệp.

Theo Harvard Business Review, một nghiên cứu gần đây đã phân tích dữ liệu quy mô lớn tại Mỹ, bao gồm hơn 1.000 ngành nghề trong nhiều lĩnh vực giai đoạn 2005–2019, với 70 triệu lần chuyển đổi công việc và hàng trăm kỹ năng khác nhau. Các kỹ năng này được phân thành hai nhóm: kỹ năng nền tảng (như đọc hiểu, toán cơ bản, khả năng làm việc nhóm) và kỹ năng chuyên môn nâng cao (ví dụ như thành thạo công nghệ blockchain). Nghiên cứu cũng xem xét cách thức kỹ năng của mỗi người thay đổi và phát triển theo thời gian cũng như trong suốt chặng đường sự nghiệp của họ.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, những cá nhân sở hữu kỹ năng nền tảng vững vàng có nhiều khả năng đạt mức thu nhập cao hơn trong suốt sự nghiệp, đảm nhận những vị trí nâng cao, tiếp thu kỹ năng chuyên môn nhanh chóng hơn và ứng phó tốt hơn trước những biến động của ngành. Việc sở hữu và phát triển kỹ năng nền tảng không chỉ giúp họ ghi điểm trong mắt nhà tuyển dụng khi ứng tuyển các vị trí công việc mới, mà còn quyết định họ có thể tiến xa đến đâu trên con đường thăng tiến.

Kỹ năng nền tảng mở ra cơ hội thăng tiến

Để giúp các nhà lãnh đạo hiểu rõ hơn giá trị của những kỹ năng này, nghiên cứu cũng phân tích sự ảnh hưởng của chúng đối với năng suất lâu dài, khả năng thích ứng và cơ hội thăng tiến. Kết quả cho thấy những nhân viên với nền tảng kĩ năng tốt (đọc hiểu tốt, tư duy toán học, và giao tiếp hiệu quả) thường học hỏi nhanh hơn và làm chủ được những kĩ năng phức tạp hơn theo thời gian.

Một minh họa dễ thấy là trong việc tuyển chọn cầu thủ bóng đá trẻ. Không phải lúc nào những cầu thủ ghi nhiều bàn nhất ở giải trẻ cũng được chọn ngay. Các huấn luyện viên thường tìm kiếm những người có nền tảng tốt như tốc độ, sự nhanh nhẹn, khả năng kiểm soát bóng và tư duy chiến thuật. Những cầu thủ này có thể chưa nổi bật lúc ban đầu, nhưng họ thường phát triển thành ngôi sao vì nền tảng ấy cho phép họ tiến xa hơn. 

Điều tương tự cũng đúng trong môi trường làm việc. Một số công ty công ty tài chính quốc tế như Jane Street Capital nổi tiếng với việc tuyển dụng những người có năng lực định lượng bẩm sinh. Không phải vì họ đã biết cách giao dịch các sản phẩm phái sinh, mà vì họ sở hữu nền tảng toán học vững chắc, giúp họ học hỏi nhanh và tiến xa hơn.

Jane Street Capital

Tất nhiên, không phải tổ chức nào cũng đặt niềm tin vào tiềm năng của nhân sự. Chẳng hạn, các startup thường ưu tiên những ứng viên có chuyên môn sẵn sàng để bắt tay vào công việc, vì họ cần người có thể đóng góp ngay. Ngoài ra, các doanh nghiệp hoạt động trong môi trường thiếu tin cậy hoặc có tỷ lệ nghỉ việc cao thường ít coi trọng kỹ năng nền tảng, bởi họ không kỳ vọng nhân sự sẽ gắn bó lâu dài.

Dẫu vậy, với những công ty có tầm nhìn dài hạn, kỹ năng nền tảng vẫn giữ vai trò then chốt. Chúng định hình con đường phát triển cũng như giới hạn phát triển lâu dài của mỗi cá nhân. Hơn thế, còn có nhiều lý do khác bên cạnh vấn đề hiệu suất làm việc của mỗi người để các công ty coi trọng kỹ năng nền tảng.

Kỹ năng nền tảng giúp thích ứng trong thế giới đầy biến động

Nghiên cứu chỉ ra rằng những người lao động sở hữu nền tảng kỹ năng phong phú thường thích ứng tốt hơn với những biến động của ngành. Khả năng thích ứng này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các kỹ năng chuyên môn có thể thịnh hành trong một thời gian ngắn, rồi nhanh chóng lỗi thời.

Ví dụ, Adobe Flash từng được xem là “tiêu chuẩn vàng” cho nội dung web tương tác, hỗ trợ cả một thế hệ nhà phát triển. Tuy nhiên, khi Flash bị dừng phát triển và các trình duyệt lần lượt loại bỏ, chỉ những người nhanh chóng chuyển sang HTML5 và JavaScript mới còn được thị trường săn đón. Gần đây, những kỹ năng công nghệ chuyên biệt như kỹ sư Hadoop hay phát triển blockchain cũng từng tăng vọt về nhu cầu rồi nhanh chóng suy giảm. Báo cáo Kỹ năng Lập trình viên 2025 của HackerRank xếp Hadoop vào nhóm những kỹ năng suy giảm nhanh nhất; trong khi dữ liệu từ LinkedIn cho thấy số lượng tin tuyển dụng và hoạt động của lập trình viên liên quan đến blockchain đã giảm hơn 40% chỉ trong một năm, khi sự quan tâm và dòng vốn đầu tư chuyển hướng sang AI.

Adobe Flash Player

Những thay đổi chóng vánh này giờ không còn là chuyện hiếm gặp. Các nhà nghiên cứu ước tính “chu kỳ bán rã” của kỹ năng công nghệ — tức là thời gian để một nửa lượng kiến thức hiện tại trở nên lỗi thời — đã giảm từ khoảng 10 năm vào thập niên 1980 xuống còn 4 năm ngày nay, và có thể sớm rút ngắn xuống dưới 2 năm.

Những kỹ năng chuyên môn có thể nhanh chóng nổi lên rồi suy thoái, nhưng nghiên cứu cho thấy những người trụ vững sau mỗi làn sóng thay đổi đều có những điểm chung: khả năng giải quyết vấn đề hiệu quả, kỹ năng giao tiếp rõ ràng mạch lạc, và khả năng làm việc nhóm tốt. Những thế mạnh cốt lõi này giúp nhân viên nhanh chóng học lại và cập nhật kỹ năng, cho phép doanh nghiệp thuyên chuyển nhân sự mà không phải bắt đầu từ con số 0, đồng thời duy trì hiệu quả công việc khi công nghệ mới xuất hiện. Trong một thế giới thay đổi liên tục, các tổ chức càng cần chú trọng hơn bao giờ hết đến kỹ năng nền tảng của nhân viên — bởi chính chúng là yếu tố quyết định khả năng thích ứng lâu dài.

Kỹ năng nền tảng giúp gắn kết đội ngũ

Nghiên cứu cho thấy một nhóm kỹ năng nền tảng đặc biệt giúp cá nhân đạt được thành tựu nghề nghiệp cao nhất: đó là kỹ năng xã hội. Công việc ngày nay của chúng ta được hết hợp nhiều yếu tố — các dự án liên phòng ban, các nhóm làm việc từ xa và những công cụ cập nhật liên tục. Một doanh nghiệp càng có nhiều bộ phận và hoạt động phức tạp, thì càng cần đến những cá nhân có khả năng gắn kết mục tiêu, chia sẻ tri thức và giảm thiểu xung đột.

Những nghiên cứu trước đây giúp lý giải vì sao kỹ năng xã hội ngày càng quan trọng trong thời đại hiện nay. Nghiên cứu tiêu biểu của David Deming về thị trường việc làm tại Mỹ cho thấy, tỷ lệ các vị trí yêu cầu mức độ tương tác xã hội cao đã tăng gần 12 điểm phần trăm trong giai đoạn 1980–2012, trong khi những công việc nặng về toán học nhưng ít giao tiếp lại sụt giảm. Mức lương cũng phản ánh xu hướng này: những công việc kết hợp cả năng lực tư duy và kỹ năng xã hội thường mang lại thu nhập cao nhất. 

Xu hướng này càng trở nên rõ nét hơn trong lĩnh vực quản lý. Dựa trên phân tích quy mô lớn về 34 triệu tin tuyển dụng vị trí quản lý, cùng với hàng triệu hồ sơ xin việc và đánh giá của nhân viên, một nghiên cứu gần đây tại Mỹ cho thấy rằng, kể từ năm 2007, tỷ lệ các tin tuyển dụng về khả năng hợp tác, đào tạo và tạo ảnh hưởng đã tăng gấp ba lần, trong khi các vị trí liên quan đến chức năng giám sát truyền thống lại liên tục giảm.

Những ví dụ trực quan giải thích điều này rõ ràng hơn. Chương trình Upskilling 2025 của Amazon đã đầu tư hơn 1 tỷ USD để hỗ trợ hàng trăm nghìn nhân viên phát triển năng lực mới - từ các khóa đào tạo kỹ thuật đến những chương trình nâng cao kỹ năng giao tiếp, cho thấy kỹ năng mềm được coi trọng không kém gì kiến thức chuyên môn. Mô hình “squad” của Spotify cũng cho thấy, khi các kỹ sư có khả năng kết nối giữa thiết kế, sản phẩm và marketing trong các nhóm độc lập, đa chức năng thì được đánh giá cao hơn. Nghiên cứu Project Oxygen của Google cũng cho kết luận tương tự từ: sau khi phân tích hàng nghìn bản đánh giá hiệu suất, họ nhận thấy những quản lý xuất sắc nhất đều vượt trội ở khả năng huấn luyện, giao tiếp và hợp tác. Hiện nay, Google đã coi những kỹ năng mềm này là tiêu chí cốt lõi trong việc đề bạt thăng tiến. Không công ty nào có thể chấp nhận việc nhân viên có năng lực, nhưng lại làm việc quá độc lập; họ cần những người có khả năng kết nối và làm việc nhóm.

Google Project Oxygen

Nói một cách đơn giản, khi công nghệ ngày càng phức tạp, yếu tố gắn kết và duy trì hiệu quả làm việc của nhân tài chính là kỹ năng xã hội — giao tiếp, đồng cảm, giải quyết xung đột và khả năng phối hợp các lĩnh vực chuyên môn đa dạng.  Tuy nhiên, nghiên cứu cũng cho thấy những năng lực nền tảng khác như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề phức tạp và lập luận logic cũng là những yếu tố thiết yếu trong môi trường làm việc năng động của doanh nghiệp hiện đại. Khi kết hợp lại, các kỹ năng này tạo nên nền tảng chung giúp khai thác trọn vẹn giá trị từ kiến thức chuyên môn của từng cá nhân, đồng thời cho phép họ điều chỉnh và phát huy chuyên môn khi công nghệ và thị trường thay đổi. Và vì thế, những kỹ năng mềm ngày càng được săn đón và đề cao.

Ứng dụng vào thực tiễn: Nhà lãnh đạo cần làm gì.

Tuyển dụng đúng người

Hãy sàng lọc ứng viên dựa trên những kỹ năng nền tảng của họ — như khả năng giải quyết vấn đề, khả năng thích ứng và kỹ năng giao tiếp — ngay cả khi tuyển dụng cho những vị trí chuyên môn. Đây thường là những phẩm chất khó đo lường, và phụ thuộc vào các câu hỏi hành vi rời rạc, thiếu cấu trúc và ít giá trị dự đoán. Tuy vậy, các doanh nghiệp không nên bỏ qua chúng. Hãy đặt những câu hỏi trọng tâm để khai thác cách ứng viên học hỏi, hợp tác và xử ít những tình huống bất định. Nghiên cứu cho thấy, về lâu dài, những ứng viên sở hữu nền tảng kỹ năng vững chắc sẽ mang lại nhiều giá trị hơn so với những người có kiến thức chuyên biệt nhưng lại thiếu kỹ năng mềm.

Phát triển nhân lực

Trong giai đoạn đầu của sự nghiệp, hãy đầu tư vào vào việc rèn luyện và phát triển kỹ năng giao tiếp, khả năng hợp tác và học hỏi nhanh — chứ đừng chỉ tập trung vào năng lực chuyên môn. Những kỹ năng nền tảng sẽ rất khó bồi đắp nếu bạn bắt đầu quá muộn. Chẳng hạn, một người gặp khó khăn với môn toán sẽ không thể giỏi ngay chỉ nhờ vài khóa học trực tuyến; tương tự, các kỹ năng xã hội như tư duy phản biện và khả năng thấu cảm, cần được bối dường dần dần qua nhiều năm học tập, tương tác với những người xung quanh và sự dẫn dắt từ người đi trước. Để xây dựng được một lực lượng lao động có khả năng thích ứng với những biến động trong tương lai, các tổ chức và xã hội cần chú trọng hỗ trợ họ phát triển các kỹ năng mềm ngay từ đầu.

Người quản lý giữ vai trò then chốt trong việc hình thành và củng cố kỹ năng nền tảng cho nhân viên. Trước hết, họ cần làm gương trong công việc hằng ngày. Đồng thời, hãy ghi nhận và khen thưởng những hành vi tích cực như giao tiếp mạch lạc, giải quyết vấn đề trên tinh thần hợp tác, hay chủ động học hỏi từ các phòng ban khác. Người quản lý cũng nên tạo cơ hội cho nhân viên trẻ được thử sức ở những vị trí, nhiệm vụ giúp họ rèn luyện và phát triển các kỹ năng này. Bên cạnh đó, có thể sử dụng nhiều công cụ hỗ trợ như phản hồi từ đồng nghiệp, chương trình mentoring hoặc các buổi tổng kết, rút kinh nghiệm sau dự án. Khi được sử dụng đúng cách, những công cụ này sẽ giúp nhân viên nhận thức ró hơn về tầm quan trọng của kỹ năng mềm và dần biến việc phát triển kỹ năng trở thành một phần trong văn hóa của đội ngũ.

Ngày nay, khi những kiến thức chuyên môn có thể trở nên lỗi thời chỉ sau vài năm, kỹ năng nền tảng lại càng quan trọng hơn bao giờ hết. Những kỹ năng như hợp tác, giải quyết vấn đề và tư toán học vững chắc có thể được vận dụng linh hoạt ở nhiều công việc, đồng thời giúp đội nhóm thích ứng với các thách thức mới. Để quản trị nhân sự hiệu quả, các tổ chức cần ưu tiên phát triển và khai thác những kỹ năng này trong cả tuyển dụng lẫn đào tạo nhân viên. Điều đó sẽ tạo ra một lực lượng lao động vững vàng, linh hoạt và sẵn sàng bứt phá trong môi trường kinh tế đầy thay đổi và biến động.

Nguồn: "Soft Skills Matter Now More Than Ever, According to New Research". Tác giả: Moh Hosseinioun, Frank Neffke, Hyejin Youn và Letian (LT) Zhang

Dịch và biên tập: MCG Talent Gene